โบราณสถาน

๑. วัดศรีคูณเมือง
เดิมชื่อ วัดคนชุมน้ำออกบ่อ ปัจจุบันนี้ตั้งอยู่ที่บ้านเหนือ ถนนวรราชภักดี หมู่ที่ ๕ ตำบลลำภู อ.เมือง จ.หนองบัวลำภู สังกัดคณะสงฆ์ฝ่าย มหานิกาย สร้างเมือ ปี พ.ศ. ๒๓๑๐ เดิมเป็นวัดโบราณที่สร้างในสมัยที่ดินแดนแถบบนนี้เป็นที่อยู่ของชาติขอม ละว้า และลาว มีซากอุโบสถเก่าแก่ มีใบเสมาเป็นภูเขา ปูชนียวัตถุมีพระพุทธรูปอยู่ในสถูปเรียกว่า “หลวงพ่อพระไชยเชษฐา”
๒. วัดมหาชัย
เดิมชื่อ วัดมหาธาตุไตรยภูมิ สันนิษฐานว่า มหาธาตุซึ่งปัจจุบันเหลือแต่เพียงกองดินขนาดใหญ่อยู่เยื้องกับอุโบสถของวัด เป็นที่บรรจุอัฐิธาตุของเจ้าปางคำ เจ้าปงคำ และเจ้าแท่นคำ อดีตเจ้าเมืองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน ปัจจุบันนี้ตั้งอยู่บ้านหัวยเชียง หมู่ที่ ๓ ตำบลลำภู อำเภอหนองบัวลำภู จ.หนองบัวลำภู สังกัดคระสงฆ์ธรรมยุตินิกาย สร้างเมื่อ ปี พ.ศ. ๒๔๔๐ เป็นวัดที่พระอาจารย์แสง ธมฺมธีโร ฝ่ายวิปัสสนากัมมัฏฐาน รูปแรกของคณะธรรมยุติได้ชักชวนชาวบ้าน สร้างขึ้น และได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ ๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๕๐๙

๓. วัดโพธิ์ชัยสมสะอาด
เดิมชื่อ วัดพระเรืองชัยสมสะอาด เรียกตามชื่อพระประธานในอุโบสถ ปัจจุบันตั้งอยู่ที่บ้านจิก หมู่ที่ ๓ ตำบลหนองบัว อ.เมืองหนองบัวลำภู จ.หนองบัวลำภู สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย สร้างเมื่อ ปี พ.ศ. ๒๓๑๐ เป็นวัดที่ริมหนองบัว

๒.๔ วัดหายโศกบ้านลำภู
เดิมชื่อ วัดพระราชศรีสุมังค์หายโศก ซึ่งเป็นประธานในพิธีดื่มน้ำพระพิพัฒน์สัตยาและดื่มน้ำสาบานของชาวเมืองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบานในอดีตดังกล่าวแล้ว

๕. วัดธาตุหาญเทาว์
ปัจจุบันตั้งอยู่ตำบลบ้านขาม อำเภอเมืองหนองบัวลำภู สังกัดคณะสงฆ์มหานิกายเดิมเป็นวัดฝ่ายคณะธรรมยุติสร้างเมื่อปี พ.ศ. ๒๓๒๘ เคยเป็นวัดร้าง ต่อมาพระมหาสุตันสุตาโณ ได้มาบูรณะขึ้นใหม่ เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๖๐ และเปลี่ยนเป็นวัดฝ่ายมหานิกายภายในวัดมีปูชนียสถานที่สำคัญ คือพระธาตุเจดีย์ รูปแปดเหลี่ยมสันนิษฐานว่าข้างในบรรจุอัฐิธาตุของพระอรหันต์ ซึ่งชาวจังหวัดหนองบัวลำภูเคารพนับถือมาก

๖. เจดีย์โบราณและซากอุโบสถโบราณ วัดพระธาตุเมืองพิณ
ปัจจุบันตั้งอยู่ที่บ้านโนนธาตุ หมู่ที่ ๗ ตำบลฝั่งแดง อำเภอนากลาง จังหวัดหนองบัวลำภู มีเนื้อที่ ๒๘ ไร่ ๑ งาน สร้างเมื่อวันที่ ๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๖๒ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ ๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๔๙๙ ห่างจากที่ว่าการอำเภอนากลาง ๖ กิโลเมตร

๗. รอยพระบาทและกลุ่มเสมาหินในสมัยขอม วัดสันติธรรมบรรพต
ปัจจุบันตั้งอยู่ที่บ้านภูน้อย ตำบลนากลาง อำเภอนากลาง จังหวัดหนองบัวลำภู มีเนื้อที่ประมาณ ๑๐๐ ไร่ สร้างเมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๑ ได้รับ พระราชทาน วิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ ๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๑๖ อยู่หางจากที่ว่าการอำเภอนากลาง ๑.๕กิโลเมตร ปัจจุบันหลวงพ่อฤาษี ได้พัฒนาให้มี ความสงบร่มเย็นเหมาะแก่การปฏิบัติธรรมจนเป็นวัดพัฒนาตัวอย่างของจังหวัด

๘. วัดป่าโนนคำวิเวก
ปัจจุบันตั้งอยู่บ้านทุ่งสว่าง ตำบลนาด่าน อำเภอสุวรรณคูหา จังหวัดหนองบัวลำภู สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย มีเนื้อที่ ๑๒ ไร่ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๐ เดิมเป็น วัดโบราณ ประชาชนเรียกกันว่าวัดโนนคำน้อย เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ชาวบ้านให้ความเคารพนับถือต่อกันมาเป็นเวลานาน ภายในวัดมีซากวัตถุโบราณและเจดีย์อีก ๓ องค์

๙. วัดถ้ำสุวรรณคูหา
ปัจจุบันตั้งอยู่ที่บ้านคูหาพัฒนา ตำบลนาสี อำเภอสุวรรณคูหา จังหวัดหนองบัวลำภู สังกัดฝ่ายมหานิกาย มีเนื้อที่ ๑๐๓ ไร่ บูรณะเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๗ เดิมเป็นวัดร้าง ตามศิลาจารึกหน้าถ้ำ กล่าวไว้ว่าสร้างเมื่อ พุทธศักราช ๒๑๐๖ โดยพระไชยเชษฐาธิราช และได้รับพระราชธานวิสุงคามสีมาเมือวันที่ ๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๒๑ มีถ้ำขนาดใหญ่ เล็ก ประมาณ ๔๐ ถ้ำ

๑๐. วัดป่าสามัคคีสิริวัฒนาราม (กุดโพนทัน)
เป็นวัดเก่าแก่มาแต่โบราณกาล มีซากอุโบสถ และโบราณวัตถุหลายชิ้น ที่โดยอายุสันนิษฐานว่า คงจะสร้างสมัยเดียวกับเมืองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน เพราะซากอิฐและโบราณวัตถุมีอายุรุ่นราวคราวเดียวกันปัจจุบันมีเนื้อที่ประมาณ ๒๐๐ ไร่ มีพื้นที่ป่าสมบูรณ์มาก เป็นสวนยาสมุนไพรที่ใหญ่ที่สุดของจังหวัด หนองบัวลำภู เป็นสถานที่วิปัสสนากรรมฐาน สายวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษดิ์ กรุงเทพมหานคร เป็นศูนย์บำบัดผู้ติดสุราและบุหรี่

๑๑. วัดบ้านสมสนุก
ตั้งอยู่ที่บ้านสมสนุก ตำบลนากอก อำเภอศรีบุญเรือง จังหวัดหนองบัวลำภู ประวัติไม่ปรากฎหลักฐานชัดเจน องค์ประกอบได้แก่ ซากโบราณสถานก่อด้วยอิฐ มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ซึ่งเหลืออยู่เพียงส่วนฐานรากโดยทางวัดได้สร้างอาคารไม้ชั่วคราวคร่อมทับโบราณสถานอยู่ สาระสำคัญมีหลักฐานว่าบริเวณนี้ เคยมีพระพุทธรูปนาคปรก ศิลปะขอม จึงอาจกล่าวได้ว่า ในเบื้องต้นโบราณสถานวัดสมสนุกนี้น่าจะเคยเป็นศาสนสถานตั้งแต่ช่วงพุทธศตวรรษที่ ๑๖-๑๘ และต่อมาได้มีการสร้างเสริม หรือโบสถ์ในสมัยล้านช้าง คือ ช่วงพุทธศตวรรษที่ ๒๓ -๒๔ จนถึงปัจจุบันนี้ยังไม่ได้รับการขึ้นทะเบียน

๑๒. สิมวัดเจริญทรงธรรม
ตั้งอยู่บ้านดอนปอ ตำบลหนองบัวใต้ อำเภอศรีบุญเรือง จังหวัดหนองบัวลำภู ที่ตั้งตามแผนที่ทหาร มาตราส่วน ๑:๕๐,๐๐๐ ลำดับ ชุด L๗๐๑๗ ระหว่าง ๕๔๔๒| รุ้ง ๑๖ ๕๕ เหนือ แวง ๑๐๒ ๒๓ ตะวันออก ไม่ปรากฎหลักฐานชัดเจนว่าสร้างในสมัยใด องค์ประกอบทางโบราณคดี คือ สิมสร้างด้วยไม้ทั้งหลัง มีลักษณะ ที่สำคัญคือเป็นสิมไม้ที่มีอยู่เพียงแห่งเดียวในจังหวัดหนองบัวลำภู ซึ่งในภาคอีสานสิมประเภทที่สร้างด้วยไม้เป็นประเภทที่พบค่อนข้างน้อย ปัจจุบันยังมิได้ รับการขึ้นทะเบียน ซึ่งน่าเสียดายถ้าหากว่าปล่อยให้ชำรุดทรุดโทรมไปมากกว่านี้ เพราะสิมไม้แห่งนี้มีคุณค่าไม่น้อยกว่าโบสถ์ไม้ของพวกไวกิ้งส์ในประเทศสวีเดน

อ้างอิงhttp://nongbualamphu.go.th/web/data/culture/culture.htm